Read Time:8 Minute, 2 Second

భారతదేశంలో ద్రవ్యత నిర్వహణ: సవాళ్లు, విధానాలు మరియు RBI పాత్ర”

భారతదేశంలో ఆర్థిక స్థిరత్వం మరియు ప్రభావవంతమైన ద్రవ్య విధానానికి ద్రవ్యత నిర్వహణ (Liquidity Management in India) చాలా ముఖ్యమైనది.
ఆర్‌బిఐ పాలసీ రేట్లు, లిక్విడిటీ సాధనాలు మరియు మార్కెట్ జోక్యాల ద్వారా లిక్విడిటీని నిర్వహిస్తుంది .
రెపో రేటు (6.5%) రుణ వ్యయాలు మరియు ద్రవ్య సరఫరాను ప్రభావితం చేస్తుంది.
లిక్విడిటీ నిర్వహణకు WACR (వెయిటెడ్ యావరేజ్ కాల్ రేట్) కీలకమైన కార్యాచరణ లక్ష్యం.
లిక్విడిటీ డ్రైవర్లలో ప్రభుత్వ నగదు నిల్వలు, ఫారెక్స్ కార్యకలాపాలు మరియు మార్కెట్ కార్యకలాపాలు ఉన్నాయి.
క్రెడిట్ విస్తరణ డిపాజిట్ వృద్ధిని అధిగమించింది , దీనివల్ల ద్రవ్య లోటు ఏర్పడింది.
RBI యొక్క ఫారెక్స్ జోక్యం రూపాయి విలువను ప్రభావితం చేయడం ద్వారా ద్రవ్యతను ప్రభావితం చేస్తుంది.
ప్రభుత్వ వ్యయ మార్పులు బ్యాంకుల్లో ద్రవ్య లభ్యతను ప్రభావితం చేస్తాయి.
అమెరికా ఆర్థిక విధానాలు రూపాయి విలువ క్షీణతకు, స్టాక్ మార్కెట్ అస్థిరతకు దారితీశాయి.
లిక్విడిటీ అడ్జస్ట్‌మెంట్ ఫెసిలిటీ (LAF) వంటి సాధనాల ద్వారా RBI లిక్విడిటీని సర్దుబాటు చేస్తుంది .
నగదు నిల్వ నిష్పత్తి (CRR) మరియు చట్టబద్ధమైన ద్రవ్యత నిష్పత్తి (SLR) మార్పులు బ్యాంకు ద్రవ్యతపై ప్రభావం చూపుతాయి.
లిక్విడిటీ సరఫరా మరియు డిమాండ్ ఆధారంగా కాల్ మనీ రేటు హెచ్చుతగ్గులకు లోనవుతుంది.
ద్రవ్య కొరతను నిర్వహించడానికి ఆర్‌బిఐ రోజువారీ రెపో కార్యకలాపాలను తిరిగి ప్రారంభించింది .
ద్రవ్య కొరతను తీర్చడానికి బ్యాంకులు మరిన్ని డిపాజిట్లను ఆకర్షించాల్సిన అవసరం ఉంది .
వాణిజ్య చర్చలు మరియు ప్రపంచ అంశాలు భవిష్యత్ ద్రవ్యత ధోరణులను రూపొందిస్తాయి.

నిబంధనలు మరియు నిర్వచనాలు:

రెపో రేటు : వాణిజ్య బ్యాంకులకు ఆర్‌బిఐ ఇచ్చే రుణాలపై వడ్డీ రేటు.
కాల్ మనీ రేటు : బ్యాంకులు స్వల్పకాలిక నిధులను (1 రోజుకు) అప్పుగా తీసుకుని ఇచ్చే రేటు.
WACR : వెయిటెడ్ యావరేజ్ కాల్ రేట్, RBI ద్రవ్య విధానం యొక్క కార్యాచరణ లక్ష్యం.
లిక్విడిటీ అడ్జస్ట్‌మెంట్ ఫెసిలిటీ (LAF) : స్వల్పకాలిక లిక్విడిటీ అవసరాలను నిర్వహించడానికి RBI యొక్క సాధనం.
CRR (నగదు నిల్వ నిష్పత్తి) : ఒక బ్యాంకు తన మొత్తం డిపాజిట్లలో RBI వద్ద ఉంచాల్సిన శాతం.
SLR (స్టాట్యుటరీ లిక్విడిటీ రేషియో) : ప్రభుత్వ సెక్యూరిటీల వంటి ద్రవ ఆస్తులలో బ్యాంకులు నిర్వహించాల్సిన నిల్వల శాతం.

ప్రశ్నోత్తరాలు:

ద్రవ్య నిర్వహణ అంటే ఏమిటి? ఆర్థిక స్థిరత్వం కోసం ఆర్‌బిఐ తగినంత ద్రవ్యతను నిర్ధారించే ప్రక్రియ ఇది.
భారతదేశంలో ద్రవ్యతను ప్రభావితం చేసే అంశాలు ఏమిటి? డిపాజిట్ వృద్ధి, క్రెడిట్ విస్తరణ, RBI జోక్యం మరియు ప్రపంచ ఆర్థిక ధోరణులు.
RBI అధికారికంగా స్థిర రెపో రేటును పాలసీ రేటుగా ఎప్పుడు ప్రకటించింది? 2011లో.
ఆర్‌బిఐ ప్రభుత్వ నగదు నిల్వలను ఎక్కడ నిల్వ చేస్తుంది? దాని నిల్వలలో, వ్యవస్థ ద్రవ్యతను ప్రభావితం చేస్తుంది.
భారతదేశంలో ద్రవ్యత్వాన్ని ఎవరు నియంత్రిస్తారు? రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (RBI).
ద్రవ్య నిర్వహణ ఎవరిని ప్రభావితం చేస్తుంది? బ్యాంకులు, వ్యాపారాలు, పెట్టుబడిదారులు మరియు సాధారణ ఆర్థిక వ్యవస్థ.
ఎవరి విధానాలు భారతదేశ ద్రవ్యతను ప్రభావితం చేస్తాయి? RBI విధానాలు, ప్రపంచ కేంద్ర బ్యాంకులు మరియు ప్రభుత్వ ఆర్థిక విధానాలు.
లిక్విడిటీ నిర్వహణ ఎందుకు ముఖ్యమైనది? ఇది ఆర్థిక వృద్ధికి మద్దతు ఇస్తుంది, ఆర్థిక స్థిరత్వాన్ని నిర్ధారిస్తుంది మరియు ద్రవ్యోల్బణాన్ని నిర్వహిస్తుంది.
మార్కెట్‌లోని మొత్తం లిక్విడిటీని ఆర్‌బిఐ నియంత్రిస్తుందా? కాదు, ఫారెక్స్ మార్కెట్లు మరియు ప్రభుత్వ వ్యయం వంటి బాహ్య అంశాలు కూడా లిక్విడిటీని ప్రభావితం చేస్తాయి.
RBI ద్రవ్యత్వాన్ని ఎలా నియంత్రిస్తుంది? రెపో రేట్లు, ఓపెన్ మార్కెట్ కార్యకలాపాలు (OMOలు) మరియు ద్రవ్య సర్దుబాటు సాధనాల ద్వారా.

చారిత్రక వాస్తవాలు:

1991 ఆర్థిక సంక్షోభం ప్రధాన బ్యాంకింగ్ సంస్కరణలు మరియు కఠినమైన ద్రవ్య నిబంధనలకు దారితీసింది.
2008 ప్రపంచ ఆర్థిక సంక్షోభం కారణంగా ఆర్‌బిఐ ప్రత్యేక రెపో కార్యకలాపాల ద్వారా ద్రవ్యతను ఇంజెక్ట్ చేయాల్సి వచ్చింది.
2011 ఆర్‌బిఐ పాలసీ మార్పు రెపో రేటును ఒకే ద్రవ్య విధాన రేటుగా మార్చింది.
2016 నోట్ల రద్దు ఆర్థిక వ్యవస్థలో నగదు కొరతతో ద్రవ్యతకు అంతరాయం కలిగించింది.
2020 COVID-19 మహమ్మారి RBI రేటు కోతలు మరియు ప్రత్యేక రుణ కార్యక్రమాల ద్వారా ద్రవ్యతను ప్రవేశపెట్టడానికి దారితీసింది.

6. 77 పదాలలో సారాంశం:

భారతదేశ ఆర్థిక స్థిరత్వం మరియు ఆర్థిక వృద్ధికి ద్రవ్యత నిర్వహణ చాలా అవసరం. RBI రెపో రేట్లు, WACR, CRR మరియు SLR ద్వారా ద్రవ్యతను నియంత్రిస్తుంది. డిపాజిట్ వృద్ధి, క్రెడిట్ విస్తరణ, ఫారెక్స్ నిల్వలు మరియు ప్రపంచ విధానాలు వంటి అంశాలు ద్రవ్యతను ప్రభావితం చేస్తాయి. ప్రస్తుతం, అధిక క్రెడిట్ వృద్ధి, US ఆర్థిక మార్పులు మరియు ఫారెక్స్ జోక్యాల కారణంగా భారతదేశం ద్రవ్యత లోటును ఎదుర్కొంటోంది. ద్రవ్యతను స్థిరీకరించడానికి RBI ఓపెన్ మార్కెట్ కార్యకలాపాలు మరియు వేరియబుల్ రెపో రేట్ల వంటి సాధనాలను ఉపయోగిస్తోంది. భవిష్యత్ విధానాలు దేశీయ సంస్కరణలు మరియు ప్రపంచ ఆర్థిక పరిస్థితులపై ఆధారపడి ఉంటాయి.

current-affairs