సుప్రీంకోర్టు vs హైకోర్టు: స్పీకర్‌ అధికారాలపై రాజ్యాంగ వివాదం

10 మంది ఎమ్మెల్యేలు భారాసను వీడి కాంగ్రెస్‌లో చేరారు.(Speaker’s powers )వారి అనర్హతపై హైకోర్టు స్పీకర్‌కు 4 వారాల గడువు విధించింది.
ఇది రాజ్యాంగబద్ధమా? అనే అంశంపై సుప్రీంకోర్టు విచారణ చేపట్టింది.
ఎమ్మెల్యేల అనర్హతపై తుది నిర్ణయం స్పీకర్‌ వశమేనని కోర్టు తెలిపింది.
కోర్టులు స్పీకర్‌ను నిర్దిష్ట గడువులోపల నిర్ణయం తీసుకోవాలని ఆదేశించగలవా? అనే ప్రశ్న ఎదురుైంది.
హైకోర్టు తగిన సమయంలోపు నిర్ణయం తీసుకోవాలని స్పీకర్‌కు ఆదేశాలు ఇచ్చింది.
స్పీకర్ నిర్ణయం ఆలస్యం చేయడం వల్ల కోర్టుల జోక్యం అవసరమైందని వాదనలు వచ్చాయి.
సుప్రీంకోర్టు ప్రాథమికంగా కోర్టుల చేతులు కట్టలేమని అభిప్రాయపడింది.
డివిజన్ బెంచ్ హైకోర్టు నిర్ణయాన్ని సమర్థించాల్సిన అవసరం ఉందా? అనే ప్రశ్న లేవనెత్తబడింది.
ఇలాంటి కేసుల్లో కోర్టుల జోక్యంపై గత తీర్పులను పరిశీలించాలని న్యాయమూర్తులు సూచించారు.
స్పీకర్‌ నిరాకరిస్తే హైకోర్టు చర్య తీసుకోవడం సముచితం కాదా? అనే అంశం చర్చకు వచ్చింది.
మహారాష్ట్రలో ఇటువంటి సమస్యలు ఎదురైనట్లు న్యాయమూర్తులు వ్యాఖ్యానించారు.
రాజకీయపరమైన స్పీకర్‌ నిర్ణయాలు తటస్థంగా ఉండాలన్న అభిప్రాయం వెలువడింది.
అనర్హతకు సంబంధించిన కేసుల్లో కోర్టులు జోక్యం చేసుకోవడం ఎంత వరకు చట్టబద్ధం అనే చర్చ జరిగింది.
చివరకు, ఏప్రిల్ 2న తదుపరి విచారణగా సుప్రీంకోర్టు నిర్ణయించింది.

Keywords & Definitions: Speaker’s powers

అనర్హత (Disqualification): ఒక ఎమ్మెల్యే పార్టీ మారడం వల్ల పదవి కోల్పోవడం.
స్పీకర్‌ (Speaker): శాసనసభలో సమావేశాలను నిర్వహించే అధికారి.
హైకోర్టు (High Court): రాష్ట్ర స్థాయిలో న్యాయ వ్యవస్థను పర్యవేక్షించే కోర్టు.
సుప్రీంకోర్టు (Supreme Court): దేశంలో అత్యున్నత న్యాయస్థానం.
10వ షెడ్యూల్‌ (10th Schedule): ప్రజాప్రతినిధుల అనర్హతను నియంత్రించే భారత రాజ్యాంగంలోని భాగం.
డివిజన్ బెంచ్‌ (Division Bench): ఇద్దరు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ న్యాయమూర్తులు కలిసి తీర్పు ఇచ్చే కోర్టు విభాగం.

Question & Answer: Speaker’s powers

What is the issue in the case?
- హైకోర్టు స్పీకర్‌కు గడువు విధించడం రాజ్యాంగబద్ధమేనా అనే అంశం.
Which courts are involved in this case?
- తెలంగాణ హైకోర్టు & సుప్రీంకోర్టు.
When was the next hearing scheduled?
- ఏప్రిల్ 2.
Where did the case originate?
- తెలంగాణ రాష్ట్రం.
Who filed the petition against the Speaker’s delay?
- భారాస ఎమ్మెల్యే పాడి కౌశిక్ రెడ్డి & కేటీఆర్.
Whom does the final decision rest with?
- స్పీకర్‌దే తుది నిర్ణయం.
Whose power is being questioned in this case?
- హైకోర్టు & స్పీకర్‌ అధికారాల మధ్య వివాదం.
Why is the Speaker being questioned?
- ఆయన నిర్ణయం తీసుకోవడంలో ఆలస్యం అవ్వడం వల్ల.
Whether courts can set a time limit for the Speaker?
- సుప్రీంకోర్టు దీని రాజ్యాంగబద్ధతను పరిశీలిస్తోంది.
How did the Supreme Court respond?
- కోర్టులు స్పీకర్‌కు గడువు విధించగలవా? అనే అంశాన్ని మాత్రమే పరిశీలిస్తున్నట్లు చెప్పింది.

Historic Facts:

భారత రాజ్యాంగంలోని 10వ షెడ్యూల్ 1985లో ప్రజాప్రతినిధుల ఫిరాయింపును నివారించేందుకు ప్రవేశపెట్టబడింది.
1992లో ‘కిహోటో హోలోహన్ కేసు’లో సుప్రీంకోర్టు స్పీకర్ నిర్ణయానికి న్యాయ సమీక్ష ఉంటుందని స్పష్టం చేసింది.
2020లో మహారాష్ట్రలో జరిగిన రాజకీయ సంక్షోభంలో కోర్టులు స్పీకర్ చర్యలపై జోక్యం చేసుకున్నాయి.
2019లో కర్ణాటకంలో ఫిరాయింపులపై సుప్రీంకోర్టు కీలక తీర్పును వెలువరించింది.
భారత రాజకీయాలలో ఫిరాయింపుల నియంత్రణకు 10వ షెడ్యూల్‌పై అనేక చర్చలు జరిగాయి.

Summary:

తెలంగాణ హైకోర్టు 10 మంది ఎమ్మెల్యేల అనర్హత పిటిషన్లపై 4 వారాల్లో నిర్ణయం తీసుకోవాలని స్పీకర్‌ను ఆదేశించింది. అయితే, ఇది రాజ్యాంగబద్ధమా అనే అంశాన్ని పరిశీలించేందుకు సుప్రీంకోర్టు విచారణ చేపట్టింది. సుప్రీంకోర్టు తుది నిర్ణయం స్పీకర్‌దేనని స్పష్టం చేసింది. కోర్టులు స్పీకర్‌కు గడువు విధించగలవా? అనేది ప్రధాన ప్రశ్నగా మారింది. అనర్హత కేసుల తీర్పుపై హైకోర్టు జోక్యంపై వివాదం నెలకొంది. కోర్టుల జోక్యం ఎంతవరకు చట్టబద్ధం? అనే అంశంపై న్యాయవాదుల మధ్య వాదనలు జరిగాయి. తదుపరి విచారణను ఏప్రిల్ 2కు వాయిదా వేయాలని సుప్రీంకోర్టు నిర్ణయించింది.